دوشنبه پنجم آذر ۱۴۰۳ | 13:51 | سید محمود نجاتی حسینی[خراساني] -
[جامعه شناسی تاریخی دین]
مقاله به همايش «دوره بندی درتاریخ»؛پژوهشکده تاریخ اسلام،تهران،30 آبان 1403
http://pte.ac.ir/%d9%87%d9%85%d8%a7%db%8c%d8%b4-%d8%af%d9%88%d8%b1%d9%87%d8%a8%d9%86%d8%af%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae-2/
*وفق اطلاع دبيرخانه همايش چكيده مقاله نوسط هيات داوران همايش تاييد و ارسال اصل مقاله از مولف درخواست شد.اما ارائه بحث و چكيده و فرصت پرزنت حضوري فراهم نشد *
جامعه شناسی تاریخی دین:دوره بندیهای تاریخی،زمان اجتماعی،سطوح واقعیت اجتماعیa
سیدمحمود نجاتی حسینی(خراسانی)b
***
خلاصه بحث
کاویدن جامع واقعیت اجتماعی دین و ادیان[دین-ـآن گونه که ظهور و بروز تاریخی اجتماعی داشته است]مستلزم بهره مندی از دانشی است دریک سطح معرفتی که ورای دانش دین پژوهی،مطالعات دین،علم اجتماعی دین و تاریخ ادیان است.جاپای چنین دانشی را می توان در دو دانش هم تراز از لحاظ معرفتی جست:یکی دانش"علوم اجتماعی ادیان"[جامعه شناسی دین-انسان شناسی دین-مطالعات فرهنگی دین-جغرافیای تاریخی فرهنگی دین-اقتصادسیاسی دین-روانشناسی اجتماعی دین]و دیگری دانش"جامعه شناسی تاریخی دین "و "جامعه شناسی تاریخی تمدنی مقایسه ای ادیان".
درمقاله فشرده حاضر به ملاحظات نظریه ای(تئوریک)،روشی(متدیک)وتجربی(آمپیریک)این دانش دوم خواهیم پرداخت[درجای دیگر به دانش اول پرداخته ایم]*.دانش مزبور به ما کمک میکند تا همزمان نسبت«تمدن-دین-جامعه-کنشگر»را فهم کنیم و فرایند وروند تاریخی،روال اجتماعی ومنحنی سینوسی(فراز وفرود)«دین دربافتارتاریخی-تمدنی-جامعه ای»را بشناسیم.
زین سبب این پرسش محوری را طرح خواهیم کرد که:«دوره بندی تاریخی[تقسیم زمان گذشته به بخش هایی با ویژگیهای مشابه]وسطح بندی واقعیت اجتماعی[تحلیل رخدادهابرحسب عناصر سازنده واقعیت اجتماعی]چگونه میتواند مسیر این نوع شناخت در جامعه شناسی تاریخی دین و جامعه شنای تاریخی تمدنی مقایسه ای ادیان را بر بافتارزمانهای اجتماعی[زمان ورا تاریخی محاط بریک جامعه ازلحاظ تمدنی] فراهم کند؟».ایده راهنمای مقاله حاضر [برای پاسخ به پرسش]اینست که:"دوره بندی تاریخی"این امکان را فراهم می کند که فهم نحوه تاثیر زمان بر تغییر و تداوم عملکرد دین و دین ورزی کنش گران و نتایج آن میسر شود؛و"سطح بندی واقعیت اجتماعی"نیزکمک میکندتانحوه این تاثیر برحسب سطوح واقعیت اجتماعی[ساختارها-نهادها-گروههای اجتماعی-طبقات اجتماعی-نسلهای جامعه-سازمانها-پویشهای فرهنگی-جنبشهای اجتماعی–جریانات معرفتی وعقیدتی-هویتهای قومیتی،نژادی،جنسیتی،مذهبی-کنشگران اجتماعی]به صورت"مقایسه ای"آن شناخته شود.
هم دوره بندی تاریخی و هم سطح بندی واقعیت اجتماعی،روی هم درخدمت فهم مقایسه ای ماهیت،موقعیت،وضعیت ادیان(:ابراهیمی و آسیایی)یا یک دین موردی خاص(:اسلام)دربافتار تاریخی تمدنی شان هستند.این ها همین طور کمک می کنند تا مکانیزم عملکرد ادیان درجوامع بشری پیشین ومعاصر و یا یک دین خاص در جامعه پیشامدرن،مدرن،پست مدرن،نیمه مدرن،شبه مدرن و مدرن متاخر برحسب سطوح عملکردی دین و دین ورزی ها در واقعیت اجتماعی شناخته شود.
کلید واژه
جامعه شناسی تاریخی دین؛دوره بندی های تاریخی؛سطوح واقعیت اجتماعی؛زمان اجتماعی؛علوم اجتماعی دین.
a این مقاله برای ارائه به همایش زیر تدوین شده است:
[همایش«دوره بندی درتاریخ»؛پژوهشکده تاریخ اسلام،تهران،30 آبان و 1 آذر 1403]
inter@pte.ac.ir
021-88676861-3
bپژوهشگرمطالعات علم ودین/مدیرگروه دین-انجمن انسان شناسی ایران)/مدیرگروه مطالعات فرهنگی دین–انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی وارتباطات/عضو شورای علمی گروه علوم اجتماعی-خانه اندیشمندان علوم انسانی /مدرس ميهمان در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران گروه توسعه اجتماعي
nejati.hosseini@gmail.com
https://www.for-mystudents.blogfa.com
https://t.me/@smnejatihosseini
cell phone (98)912-204-52-62
* نجاتی حسینی، سید محمود( 1402)«علوم اجتماعی ادیان و آینده مطالعات دین:برخی ملاحظات روشی و نظری»[ارائه شده به«نخستین همایش ملی روشهای پژوهش علوم انسانی واجتماعی:رویکردهای نوپدیدوچالشهای پیش رو»؛ پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی؛تهران،29 بهمن 1402 ]قابل دسترسی اینترنتی در لینک زیر :
https://ihcs.ac.ir/rmcinference/fa
https://ensani.ir/fa/article/567287
مباحث درسی و کلاسی +گفتگوها و یادداشت ها و نوشتارها : (استفاده با ذکر منبع مجاز است)