برای دانشجویانم

 جامعه شناسی سیاسی – حقوقی  اعتراضات مردمی :

بخش دوم  : سنخ شناسی های آمپیریک ( تجربه ای )  

سید محمود نجاتی حسینی ( خراسانی )

آذر 1399 

*بخش 1 را این جا ببینید  http://for-mystudents.blogfa.com/post/484

چهارشنبه بیست و هشتم آبان ۱۳۹۹ | 15:21 | سید محمود نجاتی حسینی[خراساني] - نظر بدهيد

جامعه شناسی سیاسی – حقوقی  اعتراضات مردمی :گونه شناسی ها ،علت شناسی ها ،آینده شناسی ها

بخش دوم: سنخ شناسی های آمپیریک ( تجربه ای ) 

اشاره – آذر 1399

دراین جا منظوراز سنخ شناسی  های تجربه ای اعتراضات مردمی ، ارجاع دادن به ماهیت روند این اعتراضات  از لحاظ فرم ومحتوی آن ها است ، یعنی فرم و محتوای اعتراضات  آن گونه که  دست کم در ایران طی چند دهه گذشته  و به ویژه یک دهه پیش  طی بازه زمانی 1388- 1398  و خصوصا در دو مقطع زمانی خاص یعنی دی 1396  و آبان 1398  رخ داده اند .

واضح است که این سنخ شناسی  چون بر اساس  برخی اطلاعات وداده های موجود  ودر دسترس  ذهن تدوین شده است لذا جامع و کامل نیست و حتما نیازمند تکمیل شدن از سوی دیگر پژوهشگران جامعه شناسی سیاسی ایران بر مبنای اطلاعات جدیدتر و داده های مستند تر است .با همه این ها تلاش شده است تا این سنخ شناسی حتی الامکان مبنایی مقدماتی برای بحث های بعدی باشد.

اما از  لحاظ نحوه ارائه بحث ،دراین جا نیز،همچون بخش اول بحث که پیشترگفته شد( سنخ شناسی نظریه ای و تئوریک اعتراضات مردمی-آبان 1399 : بحث های 1 تا3 ) ،صرفا فهرست وار این سنخ شناسی ارائه می شود .

بحث 4 – شکل گیری "اعتراضات مردمی" دارای یک شکل بندی مرحله ای  نسبتا منتظم است.

[اول– مرحله تکوین(:غرزدن، نق زدن،گله کردن،دردودل کردن،شایعه پخش کردن)؛

دوم- مرحله توسعه (انتقاد،مخالفت،مقاومت،اعتراض)؛

سوم– مرحله تشدید(حضورخیابانی،داد و فریاد ، عصیان و شورش،تخریب وتهدید ) .

بحث 5- شکل گیری "اعتراضات مردمی" هم تابع علل(CAUSES-مکانیزم های برونی تاثیرگذار منجر به شکل گیری رخ دادها)ودلایل(REASONS -مکانیزم های درونی تاثیرگذار منجر به شکل گیری رخ دادها)جمعی اند؛و هم ناشی از شرایط درون زا( ENDOGENOUS- شرایطی که در درون محیط برخاسته اند)و شرایط برون زا(EXOGENOUS - شرایطی که ازبیرون محیط برخاسته اند)محیطی(محلی،منطقه ای،ملی و بین المللی)هستند .

 [ اول- دلایل(حس بی پناهی اجتماعی، حس حاشیه نشینی ،حس ناامیدی اجتماعی،حس یاس فرهنگی،حس بی اعتمادی سیاسی ) ؛

دوم – علل (وجود: فساد، بی عدالتی، نابرابری، فقر، محرومیت ، تبعیض ،ستم،رانت خواری ، پارتی بازی) ؛

سوم- شرایط درون زا ( سیاه کاری بروکراتیک سازمان های  دولتی و نهادهای حکومتی { از درست انجام ندادن وظایف +  ناکارآمدی+ بدکارکردی  + بی کارکردی+ تباهی سازمانی و فساد اداری + نبود وجدان کاری + نبود شهروندی سازمانی + فقدان بهره وری + ضعیف بودن اخلاق کار اداری  تا رواج کاغذبازی+  رشوه گیری +  اختلاس} ؛ سیاه نمایی رسانه ای اپوزیسیون داخل{ شبکه های اجتماعی مخالف نظام + رسانه های خبری مخالف و منتقد + مواضع حزبی جناحی مخالف دولت وحکومت}؛ سیاه نمایی پوزیسیون داخل کشور {مواضع تریبون های رسمی موافق نظام و حکومت که از دولت مستقر وشرایط اقتصادی فرهنگی جامعه انتقادمی کنند+ مواضع مقامات حکومتی که منتقد سیاست های فرهنگی دولت مستقر هستند اند؛ فعالیت های تخریبی دولت مستقر که ناشی از رقابت های حزبی جناحی انتخاباتی قبلی و بعدی است})؛

چهارم- شرایط برون زا (  اپوزیسیون خارج ازکشور{فعالیت های رسانه ای شبکه های ماهواره ای  خبری فارسی زبان + مواضع رسانه ای و بیانیه های محافل احزاب و گروهها و تشکیلات سیاسی ضد نظام } ؛ فعالیت های دیپلوماسی رسانه ای ضد حکومت { فعالیت های دیپلوماسی رسانه ای ضد حکومت از سوی : دولت های غربی و شرقی مخالف حکومت + مواضع حقوق بشری ضد حکومتی اتحادیه اروپا وامریکا + مواضع سیاسی ضد حکومتی دولت های عرب منطقه خلیج فارس و اسرائیل}؛ )؛

پنجم – شرایط حساس و ماشه({شرایط خاص و موضعی که می توانند آثار ناشی از شرایط درون زا و برون زای موجود را تشدید نموده و به تقویت و استمرار و توسعه و گسترش کمی و کیفی اعتراضات مردمی / یا  حتی به کاهش  وکندی آن منجر شوند} شامل :دترمینانت های درون زای دژوره {مواضع انقلابی سیاسی رهبری نظام + مواضع سیاسی فرهنگی حقوقی رییس جمهوری + مواضع سیاسی فرهنگی حقوقی هیات رییسه و  نمایندگان  مجلس شورای اسلامی +  مواضع سیاسی فرهنگی حقوقی مسئولان قوه قضاییه و شورای نگهبان قانون اساسی + مواضع فرماندهان نظامی امنیتی + مواضع فرهنگی سیاسی  حقوقی روحانیون حکومتی  با تاکید خاص بر نقش امامان جمعه  و نمایندگان ولی فقیه  + مواضع سیاسی فرهنگی حقوقی موافق  و مخالف مراجع تقلید + مواضع فرهنگی سیاسی  حقوقی  وزیران ، مدیران و  نمایندگان  عالی رتبه دولت در استان ها و شهرستان ها با تاکید برنقش استانداران و فرمانداران}؛دترمینانت درون زای دفاکتو{وضعیت تورم وگرانی و رهایی افسار  گسیخته بازار برای قیمت گذاری تورمی روزانه بدون نظارت دولت}؛ دترمینانت برون زای سیاسی حقوقی اقتصادی{شرایط تحریم آمریکایی}) ].

بحث 6 – فرم ها و فرمت های شکل گیری " اعتراضات مردمی " متنوع اند.

[ فرمت های  مجازی{رسانه ای اینترنتی  ماهواره ای} (اول- کمیپن ها و یا پویش های شهروندی/ دوم- توفان های هشتگ توییتری/سوم- پست های تلگرامی/ چهارم – استوری های اینستاگرامی/ پنجم – گزارش های شهروندخبرنگاری ) ؛ فرمت های  فیزیکی واقعی ( ششم - حضور خیابانی) ].

*سنتز بحث و چند تز جامعه شناختی

 (1 )

شکل گیری  اعتراضات مردمی از منظر جامعه شناسی سیاسی حقوقی ، همان گونه که دراین جا تشریح  شد ،تابع شرایط اجتماعی فرهنگی  و سیاسی اقتصادی حقوقی  جامعه و نحوه عملکرد حکومت و کارکرد دولت هستند .

(2 )

 بسته به قوت و ضعف دولت ها و نحوه تعامل حکومت با جامعه و میزان کارآمدی و کفایت سیاسی و درایت عقلانی حکومت برای تدبیرزندگی مردمان ، نحوه و شدت و ضعف و سرعت و کندی ظهور و بروز  اعتراضات مردمی نیز تغییر می کند.

(3 )

 لذا بروز اعتراضات مردمی علل و دلایل جمعی دارند و نه یک شبه شکل می گیرند و نه یک شبه از بین می روند ، آن ها درطول زمان و مکان شکل می گیرند.

(4 )

مواجهه منطقی -کارشناسی -  عقلانی از سوی مدیریت سیاسی جامعه با اعتراضات مردمی  و تلاش علمی- کارشناسی نهاد های تخصصی مرتبط برای رفع موانع و مشکلات وحل مسایلی که منجر به بروز اعتراضات مردمی در گذشته و حال شده اند و می توانند در آینده  نیز سبب ساز بروز اعتراضات مردمی شوند؛ تنها راه معقول برای کنارآمدن منطقی با اعتراضات مردمی است .

(5 )

پرپیدا است هرگونه برخورد امنیتی نظامی  انتظامی خشن  و خونین با اعتراضات مردمی (فارغ از این که نقض استانداردهای حقوق بشری و شهروندی مدنی و نیز نادیده گرفتن اخلاق شهروندی دینی واسلامی است و نقض حق الناس طبق میثاق حکومت دینی با مردمان است ) صرفا پاک کردن صورت مساله اعتراضات مردمی است ؛ ونه حل مسایل و معضلات و مشکلاتی که سبب ساز بروز و ظهور اعتراضات مردمی در زمان گذشته و حال و آینده بوده وهستندو خواهند بود .

(6 )

این کم ترین درسی است که می توان از جامعه شناسی سیاسی حقوقی اعتراضات مردمی آموخت.همه تلاش این نوشتار معطوف  به این هدف بود .